سفره‌بافی هنر دست بانوان خراسان جنوبی

یکی از صنایع‌دستی کاربُردی‌تزيینی ایران، سفره‌بافی نام دارد که جزو بافته‌های داری محسوب شده و در این استان با نام بومی (سُفره آردی) شناخته می‌شود.

این نوع بافته جنبه خودمصرفی داشته که از الیاف ریسیده شده پشم شتر و یا گوسفند به‌صورت خودرنگ و یا دارای رنگ گیاهی بر روی دار زمینی بافته می‌شود. اندازه سفره‌ها به ابعاد تقریبی ۱۱۰*۱۱۰ سانتی مترمربع و نقوشی همچون کوه، بز، قوچ و گیاهان به‌صورت اشكال هندسی در وسط و حاشیۀ آن قرار می‌گیرند که گاهاً به‌صورت برجسته‌تر می‌باشند. این نقش‌ها به‌طور ذهنی خلق شده و همگی برگرفته از طبیعت پیرامون بافندگان است.

قداست گندم و جایگاه ویژه نان در بین مردم منطقه، آنان را بر آن می‌دارد تا زیراندازی مناسب را برای تهیه قوت روزانه (نان) بیافرینند، زنان این سفره را هنگام تهیه خمیر در زیر تَغار (مخصوص ورز دادن و خواباندن خمیر) پهن کرده و بدین شكل از ریخت‌وپاش آرد و خمیر بر روی زمین جلوگیری می‌کنند. از دیگر کاربردهای آن نگهداری خمیرمایه طبیعی تا زمان بعدی پخت (چند هفته بعد) است.

در طی سالیان اخیر استفاده‌های دیگری از این دستبافته زیبا به‌عنوان روکُرسی، پادری و سجاده نیز تولیدشده است. سفره آردی زیراندازی نفیس آکنده از نقوش ذهنی بافنده، برگرفته از طبیعت پیرامون و از جنس تخیل زن و دختر روستایی است.

آموزش و یادگیری هنر بافندگی به‌صورت نسل به نسل و از طریق آموزش شفاهی و سینه‌به‌سینه توسط مادران به دختران منتقل می‌شود به‌نوعی یادگیری این هنر در میان دختران و زنان روستا به‌عنوان بخش مهمی از فرهنگ و افتخارات آنان محسوب می‌شود و ذوق و سلیقه خویش را از این طریق به رخ می‌کشانند.

برای تولید این محصول کاربردی‌تزیینی از ابزار کاری بسیار ساده، کم‌حجم و در عین‌ حال ارزان که با استفاده از مصالح موجود در محل ساخته می‌شود، معمولاً بهره می‌گیرند. اصلی‌ترین وسیله‌ای این دستبافت سنتی وسیله‌ای به نام دار بوده که این وسیله بالاخص در قبایل کوچ از نوع افقی (زمینی) است.

از مهم‌ترین مناطق بافت آن می‌توان به روستای مَهِنج از توابع شهرستان قاینات اشاره نمود.

سفره‌بافی یا سفره آردی صنعت دستی چند صد ساله مردمان جنوب خراسان که چندین سالی است با حمایت‌های ویژه صورت گرفته از قبیل آموزش، تجهیز کارگاه‌ها، ارائه تسهیلات و حضور در نمایشگاه‌ها و البته همت هنرمندان به‌ویژه سفره‌بافان چیره‌دست شهرستان قائنات دوباره جان گرفته است.

در این میان کسب نشان‌های ملی کیفیت توسط صنعتگران سفره‌باف طی سالیان گذشته، نشان از ظرفیت‌های سرشار این دست بافته و دیده شدن آن توسط داوران این رویداد ملی دارد.

احیای هنر سفره‌بافی یا سفره آردی باعث ایجاد شغل و کسب درآمد در بسیاری از روستاهای شهرستان قاینات شده است و بسیاری از تولیدات سفره آردی آنان توسط مشتریان بومی و حتی غیربومی از سایر نقاط کشور به‌صورت پیش‌خرید بافته و تولید می‌شود که این امر علاوه بر ایجاد اشتغال‌های پایدار در روستاها، باعث بالا رفتن روحیه امید، تلاش و مهاجرت معكوس از شهر قاین به روستاها شده است.

 

منبع: میراث آریا